FIA'nın Ferrari ile yaptığı "özel" anlaşmaya izin veren kural

Geçen hafta, kış testlerinin sonlandığı dakikalarda FIA'nın yaptığı açıklama gündeme bomba gibi düşmüştü. FIA, Ferrari'nin 2019 motoruyla ilgili soruşturmayı tamamladığını ve taraflar arasında "özel" bir anlaşma yapıldığını duyurmuştu.

Yapılan açıklamada Ferrari'nin hile yaptığından bahsedilmedi ancak açıklamanın şekli itibariyle sanki kurallara tam olarak uymayan bir şeyler olduğu ve Ferrari'ye ceza verilmediği yönünde düşünceler ortaya çıktı.

Yapılan inceleme arka planda gerçekleştiği için, resmi bir açıklama yapılması zorunlu değildi.

Genelde F1'deki soruşturmalarının yüksek profilli olmasını ve basının yer aldığı bir odada, mahkeme gibi gerçekleşmesini bekliyorsunuz.

Genelde bu tür soruşturmalar bir yarış hafta sonunda hakemlerin aldığı bir ihraç kararı ya da bir takımın protestosu üzerine başlatılıyor.

Soruşturmanın yürütülme ve açıklama şekli diğer takımları rahatsız etti ve Ferrari ve Ferrari motoru kullanan diğer takımlar dışında kalan 7 ekip, bugün konuyla alakalı ortak bir bildiri yayınlayarak rahatsızlıklarını dile getirdiler.

Yayınlanan ortak bildiride, uluslararası spor kurallarını uygulayan yönetimin, en yüksek standartlarda yönetim şekli ve şeffaflıkla bu konuyu çözümleme sorumluluğuna sahip olması gerektiği belirtildi.

Açıklamada, "Diğer takımlar tarafından sorulan sorular üzerine FIA tarafından gerçekleştirilen ve aylarca süren soruşturmalardan sonra, bu konuyu sonuçlandırmak adına FIA ile Ferrari'nin gizli bir anlaşma yapmasına şiddetle karşı çıkıyoruz.

Bu nedenle, sporumuzun tüm takımlara adil ve eşit davranmasını sağlamak adına, bu konuda tam ve doğru bir açıklama olmasına yönelik ortak isteğimizi kamuoyuyla paylaşıyoruz. Bunu Formula 1'in katılımcıları, paydaşları ve taraftarları adına yapıyoruz.

Ek olarak, FIA'nın yargı süreci ve yetkili mahkemeler önünde adli yardım talep etme hakkımızı saklı tutuyoruz." sözlerine yer verildi.

Peki bu konu neden bu kadar gizemli bir şekilde sonlandırıldı? Uygulanan prosedür sıra dışıydı ancak bu şekilde bir uygulamaya FIA'nın Yargı ve Disiplin işlemleri kurallarında izin veriliyor.

Kurallarda bir soruşturmanın kapalı kapılar arkasında nasıl yapılabileceği detaylı bir şekilde açıklanıyor. Bu soruşturmanın ardından bulunan sonuçlara göre FIA, ya davayı düşürüyor ya da daha resmi sürecin başlaması için olayı Uluslararası Mahkeme'ye taşıyor.

Örnek vermek gerekirse, 2013'te benzer bir soruşturma, Uluslararası Mahkeme'ye taşınmıştı. Mercedes ve Pirelli'nin Barcelona'da yaptıkları gizli lastik testi, Monaco GP'de Ferrari ve Red Bull tarafından protesto edilmişti.

Nico Rosberg, Mercedes AMG F1 W04

Photo by: Emily Davenport / Motorsport Images

Yapılan soruşturmanın ardından konu Uluslararası Mahkeme'ye taşındı. Hem Mercedes hem de Pirelli, mahkemede kınama cezası aldılar ve Mercedes, Silverstone'da gerçekleştirilen genç pilot testine katılmaktan men edildi.

FIA, bu konuyla alakalı soruşturmayı daha fazla ilerletmeye gerek duymadı. Bunun nedenlerini bilmiyoruz. Bu süreçte belgelerin gizliliği önem taşıdığı için, taraflar arasındaki "özel" anlaşma açıklanmadı. 

FIA'nın mevcut soruşturma yapısı ve Uluslararası Mahkeme'ye iletme maddesi, 2010 Mart ayında Bahreyn'de gerçekleştirilen FIA Dünya Motor Sporları Konseyi toplantısı'na kadar gidiyor. Todt, savcılık ve yargı bölümlerini birbirinden ayırmak için yeni sistemi desteklediğini söylemişti.

O sezon geçici bir sistem uygulandı. Bu geçici sistem, 2010 Almanya'da yaşanan "Felipe, Fernando senden daha hızlı" cümlesinin geçtiği ünlü Ferrari takım emri mesajında uygulanmıştı.

O sene daha kalıcı bir uygulama devreye girdi. Yeni sistemde yeni bir yürütme organı, olayların Dünya Motor Sporları Konseyi'ne gitmeden önce görüşüldüğü Uluslararası Mahkeme kuruldu. Detaylar, 2010 Kasım ayında FIA'nın Yargı ve Disiplin kurallarında açıklandı.

Disiplin Soruşturmaları ve Kovuşturmaları bölümünde, bir soruşturmanın nasıl uygulanacağı anlatılıyor.

İlk olarak kovuşturma organı (savcılık) tanımlanıyor ve bu bölümün başında FIA Başkanı yani şu anda Jean Todt'un olduğu belirtiliyor. Bu konuda, FIA Başkanı'nın katılmamasının gerektiği bir konu olursa, başkasının seçileceği belirtiliyor.

"Savcılık, kendi inisiyatifiyle veya herhangi bir ilgili tarafın talebi üzerine, FIA'nın yetkisi altında olan ve Madde 8.2'de belirtilen suçlardan birini gerçekleştirdiğinden şüphelenilen bir kişinin eylemleri veya davranışları hakkında bir soruşturma yapabilir.

O bölümde olası suçlamalar hakkında uzun bir liste yer alıyor ancak burada "FIA'nın tüzük ve yönetmeliklerine aykırılık" gibi temel bir suçlama sonucu inceleme başlatılıyor.

Podium: first place Fernando Alonso, Ferrari, second place Felipe Massa

Photo by: Sutton Images

Yapılan soruşturma gizli bir şekilde sürdürülse de, bu sürecin detaylarının düzenli bir şekilde kayıt altına alınması gerekiyor.

Kurallarda, "Yapılan görüşmelerin dakikası dakikasına ses ya da video olarak kaydedilmesi, kronolojik olarak sıralanması, görüşülen kişiler ve savcılık tarafından imzalanması gerekiyor. Eğer bir kişi sorgulanmayı reddediyorsa, savcılık kurumu bunu yazı olarak kayıt altına alması gerekiyor." deniliyor.

Araştırmanın sonucunda FIA'nın iki ana seçeneği bulunuyor. Davayı Uluslararası Mahkemeye taşımak ya da kapatmak.

Ancak üçüncü bir seçenek de mümkün. FIA bu davada o yolu seçmiş gibi görünüyor. İlgili kural maddesinde, "Savcılık makamı, prosedürü sonlandırmak için ayrıca uzlaşmaya varabilir." deniliyor.

Söz konusu belgenin devamında, soruşturmaya katılanlar için dokunulmazlık konusunu içeren uzun bir bölüm yer alıyor.

Dokunulmazlık konusu devreye girdi mi bilmiyoruz çünkü bu kelime, FIA'nın geçen hafta yapmış olduğu açıklamada kullanılmadı ancak yine de o bölümden bahsetmemiz gerekiyor:

Savcılık makamı tarafından kısmi ya da tam olarak verilen dokunulmazlık, şu şartlara bağlıdır:

a) FIA ile iyi niyet çerçevesinde işbirliği yapmak, yani yararlı bilgileri veya kanıtları yok etmekten, tahrif etmekten veya gizlemekten kaçınarak tüm gerçekleri açıklamak. 

b) Tüm araştırma süreci boyunca FIA ile tam olarak ve kalıcı işbirliği yapmak; FIA'nın istediği zaman ve şekilde soruları cevaplamak ve gerekiyorsa tekrarlamak, ortaya çıkabilecek sorularda FIA'ya hızlı bir şekilde cevap vermek.

Şuna dikkat çekmemiz gerekiyor ki, FIA ilgili tarafın gerçekleri söylemediğini anlarsa, o zaman dokunulmazlık kararını geri çekme hakkına sahip.

Jean Todt, President, FIA

Photo by: FIA

Geçen hafta yapılan açıklamada, "dokunulmazlık" kelimesi kullanılmadı ancak kullanılan cümlelerde Ferrari'nin olumlu işbirliğine dikkat çekildi. Bu, Ferrari'nin sonunda kapatılan bazı açıklara dikkat çektiğini işaret ediyor. Ferrari'nin gelecekte emisyon ve sürdürülebilir yakıtların araştırılması konusunda FIA ile işbirliği içerisinde olacağını belirtmesi de bunun bir diğer işareti.

Hukuk kuralları bölümünün son paragrafı kritik. Bu bölüm, FIA'nın Ferrari ile olan özel anlaşmasının nedenine dikkat çekiyor.

Meselenin özü de burada yatıyor. Kuralda, "Soruşturma makamı ve soruşturmada yer alan tüm kişiler, gizliliğe uymak zorundadır. Ortaya çıkan bilgiler, konuyla alakası olmayan 3. taraf kişilerle paylaşılmaz."

"Bununla birlikte, savcılık herhangi bir zamanda disiplin soruşturması yapma kararını ve sonucunu kamuoyuna açıklayabilir." deniyor.

İlk cümle, ilginç bir yasal soruyu beraberinde getiriyor. Ferrari motoru kullanmayan diğer 7 F1 takımı, bu konuyla alakası olmayan 3. taraf mu oluyor?

Bunu, geçen sene boyunca Ferrari SF90'a yenildikleri yarışlar olan Toto Wolff ve Christian Horner'a anlatmaya çalışın.

İkinci cümledeki "açıklayabilir" ifadesi ise, FIA'nın konuyla alakalı soruşturma yaptığını ya da soruşturmayı tamamladığını açıklamak zorunda olmadığını işaret ediyor olabilir.

Ancak aynı zamanda bu, FIA'nın daha erken bir dönemde bir soruşturma yürüttüğünü söyleyebileceğini işaret ediyor ama FIA bunu da yapmamayı tercih etmişti.

FIA, araştırma sonucunda herhangi bir detay vermemesine temel olarak bu maddeyi gerekçe olarak gösterebilir.

Ancak geçmişte Uluslararası Mahkeme'ye taşınmayan ancak FIA'nın neler olduğuna dair detaylı açıklama yaptığı başka örnekler de bulunuyor.

2016'da Sebastian Vettel, Meksika GP'de dönemin Yarış Direktörü Charlie Whiting'e telsizden küfür etmesi nedeniyle soruşturma geçirmişti.

Soruşturmanın ardından FIA, Vettel'in özür dilediğini ve bir daha bu tür davranışlarda bulunmamaya söz verdiğini açıklamıştı.

Vettel'in samimi özrü ve verdiği söz nedeniyle kendisine bir ceza verilmediği belirtilmişti.

Bir sene sonra yine Vettel, Azerbaycan'da Lewis Hamilton ile pist üstünde yaşadıkları nedeniyle soruşturma geçirmişti.

Lewis Hamilton, Mercedes AMG F1 W08, Sebastian Vettel, Ferrari SF70H

Photo by: Sutton Images

FIA'nın uzun bir şekilde açıkladığı gibi, Alman pilot özür diledi, hatasını kabul etti ve alt kategorilerde toplum görevi olarak "eğitim üzerine aktiviteler" yapmayı kabul etti.

Açıklamada şunlar söylendi: "FIA bu taahhütü göz önüne alıyor, Sebastian Vettel tarafından özür dilendi ve kendisi de kamuoyuna özür dileyeceği konusunda kesin konuştu. FIA aynı zamanda Scuderia Ferrari'nin FIA ile ortak değerleri ve hedefleri paylaştığının da farkındadır. 

"Gelişmeler göz önüne alındığında, FIA Başkanı Jean Todt'un kararıyla bu konuyu kapatmanın doğru olacağı uygun görüldü. 

"Ancak buna rağmen, yaşanan olayın ciddiyeti ve potansiyel olarak ortaya çıkabilecek istenmeyen sonuçlar göz önüne alındığında, FIA Başkanı Todt buna benzer bir davranışın bir daha yapılması sonucunda, meselenin detaylıca araştırılması için anında FIA Uluslararası Mahkemesi'ne götürüleceği belirtildi."

Böylece FIA iki örnekte de tartışmalı durumun detaylı bir açıklamasını yaptı ve iki örneğin de neden bir adım ileri çözüm olan Uluslararası Mahkeme'ye götürülmediği konusunda kesin bir yanıt vermiş oldu.

Şu anda tartışılan konu ile Vettel örneğinin arasındaki tek fark, iki FIA açıklamasında da "yerleşme" kelimesinin bulunmaması.

Sert bir ceza verilip konunun kapatılması yerine özür dileme ve toplum görevi yapmak ile konunun kapatılması tamamen anlaşılmış bir karar olarak göze çarpıyor. 

Ancak, "dokunulmazlık" kelimesinin kullanılması hukuki sonuçlara sebebiyet veriyor ve kullanılması da Ferrari'nin herhangi bir hata yaptığı anlamına gelmiyor, ki Vettel özür dileyerek hatasını kabul etmiş oldu. 

Kurallarda bulunan gizlilik ilkelerine baktığımızda kuralların, özellikle herhangi bir anlaşmayı kast etmediği görülebilir - bu fark neden hiçbir detayın gelmediğini açıklamamaktadır.

Diğer yedi takımın sıradaki hukuki işlemleri neler olacak? FIA buna nasıl yanıt verecek? Bu hikayenin sonuna daha çok var.