Pitstop'ta Yapılan Ayar Değişiklikleri

Aktif teknolojilerinin kullanımının yasaklanmasından bu yana takımlar yarış boyunca ancak ufak değişiklikler yapabiliyorlar. Günümüz kuralları çerçevesinde 3-4 saniye süren pit stoplar sırasında mekanikerler ön kanatta değişiklikler yapabiliyor, arka kanat üzerindeki alüminyum flap'ı (gurney) çıkarabiliyor ve lastik basınçlarını ayarlayabiliyorlar.

Ön Kanadın Ayarlanması

Pit stoplar sırasında en esnek ve en kolay ayarlamanın yapıldığı yer ön kanattır. Mekanikerler kanat üzerindeki dişli vidalar yardımıyla ön flap'ı kaldırıp indirebiliyorlar. Ön flap açısı (FFA - front flap angle) olarak bilinen ayarlamada çok büyük kanat açısı kullanmak önden kaymayı azaltırken, daha az FFA kullanmak ise arkadan kaymayı azaltmaya yardımcı olur. Yarış mühendisi pilottan gelen bildirimler doğrultusunda mekanikerlerden kanat üzerindeki dişli vidada çok fazla 'dönüş' yapmasını isteyebilir. 'Dönüş'ten kasıt dişli vidanın 360 derece döndürülmesi anlamına geliyor fakat bu döndürme açısı takımdan takıma değişkenlik gösterebilir ve kanatayarlama geometrisi her takım için farklıdır.

Sporun tarihine bakıldığında takımlar büyük bir çoğunlukla manivelalı el anahtarı ile bu ayarlamayı yaparken günümüzde takımlar kablosuz matkaplardan da yararlanıyorlar. Kablosuz matkabınn kullanılmasında ise vidanın ne kadar dönüş yapacağı önceden mekaniker tarafından belirleniyor.

2009-2010 yılları arasında pilotlar ayarlanabilir ön kanat mekanizmasını kullanma imkanına sahiplerdi. Yukarı ve aşağı üçer derecelik açılar yapabilen bu çözüm günümüzde kullanılan DRS sisteminin benzer bir versiyonuydu ve bu sistem yardımıyla geçişlerin arttırılması amaçlanıyordu fakat bir türlü beklenen etkiyi yaratamadı. Öyle ki takımlar antreman seanslarında ve yarışta yalnızca aracın dengesini ayarlamak için sistemden yararlandılar.

Arka Kanadın Ayarlanması

Amerika tek koltuklu yarış otomobili serisinde arka kanat ayarı kullanılırken günümüz Formula 1 dünyasında buna pek rastlanmamakta. Takımlar dişli flap açısı ayarlama mekanizması kullanmak yerine uç plakalarında birden çok 'delik' açarak flap üzerinde ufak değişiklikler yapmayı tercih ediyorlar. Arka kanat dilinde 'delik' kanat ayarının bir ünitesi sayılır ve tıpkı ön kanat flap'ın (FFA) dönüşüne benzer. Pit stop esnasında arka flap'ı gevşetmek, sıkmak ve yeniden konumlandırmak pek kullanışlı değildir. Fakat arka kanadın uç kenarının üzerinde bulunan ve 'L' şeklindeki gurney flap sayesinde arka downforce dengesini sağlamak mümkün. Gurney flap'ı daha uzun ya da daha geniş kullanarak downforce seviyesi arttırılabilir. Flap, şerit bantlar yardımıyla kanada monte edildiğinden kolayca çıkartılabilir. Buna karşın flap'ı kanada monte etmek biraz zaman alır ve tam anlamıyla yapışması için kanadın yüzeyinin temiz olması ve sık sık ısı tabancasıyla ısıtılması gerekmektedir. Bu nedenden dolayı takımlar yarışta flap eklemek yerine sadece çıkarma seçeneği kullanıyorlar. Yağmurlu yarışlarda ise takımlar daha güçlü gurney flaplar kullanabiliyor ve şartlar değiştikçe çıkartabiliyorlar. Ayrıca daha az gurney flap kullanmak kısmen de olsa drag etkisini azaltırken maksimum hız üzerinde olumlu etkiye yol açıyor. Gurney flap'ın çıkarılma işlemi ise çok basit, yalnızca kanadın uç kısmından yapıştırıldığı için kanadın arkasındaki mekanizma gurney flap'ı iterek bağlantının kopmasını sağlıyor.

2011 Japonya Grand Prix'inde Ferrari pilotu Felipe Massa telsizden yarış mühendisi Rob Smedley'e önden kayma sorunu yaşadığını bildirdi. Smedley'nin " Tamam, arka kanat ile ilgileneceğiz." şeklindeki cevabının ardından Massa pit stop yaptı ve gurney flap çıkartıldı. Böylelikle arka bölümdeki downforce seviyesi azaltılarak aracın daha dengeli olması sağlandı.

Lastik Basınç Ayarı

Kanat ayarlamaları orta hızlı ve hızlı virajlardaki performanslar üzerinde büyük bir etki yaratırken, düşük hızlı virajlarda bunun etkisi daha az olmakla birlikte mekanik tutunma üzerinde değişiklikler yapmak gerekebiliyor. 1994'te aktif teknolojilerin yasaklanmasından bu yana pilotlar kokpit içerisinden süspansiyon ayarlarında değişiklik yapamıyorlar. Daha öncesinde anti roll bar'ların ayarlarını kokpit içerisinden değiştirebilme imkanına sahiptiler.

Günümüzde ise takımlar yarış boyunca yalnızca lastik basınçları üzerinde değişiklikler yapabiliyorlar. Kanat ayarının yapılmasıyla birlikte dengeyi sağlayabilmek için ön ya da arka bölümde lastik basıncı değişikliği yapılıyor. Pit stop öncesi pilot ve yarış mühendisi yapılacak değişiklik konusunda anlaşmaya vardıktan sonra yeni set lastikler istenilen basınç oranında ayarlanıyorlar.

2005 sezonunda lastik değişikliğinin yasaklanmasıyla takımlar lastiklerin içerisine nitrojen silindirler yerleştirdi. Araç yakıt ikmali için pit stop yaptığı sırada mekanikerler aracın dengesini değiştirmek için hızlı bir şekilde lastik basınçlarında ayarlamalar yapıyorlardı.

Yarış Boyunca Yapılan Diğer Değişiklikler

Pit stoplar esnasında kanat ve lastik basıncı değişikliği gibi ciddi denge değişikliklerin yapılmasının yanı sıra aracın dengesini ayarlamak adına pilotların kokpit içerisinden de yaptığı bazı değişikler mevcut. En çok bilinen yöntem fren dağılımın aracın ön ya da arka bölümleri arasında değiştirilebilmesi. Hem viraj girişlerinde ayarlama yapılırken hem de fren sıcaklığı ve tekerleklerinin kilitlenmesi kontrol altında tutulabiliyor.

Frenleme anında KERS bataryalarını değiştirmek de fren dengesi dağılımı ile aynı etkiyi yapıyor. Pilotlar direksiyon üzerindeki butonlar yardımıyla bu değişikliği gerçekleştirebiliyor.

En büyük etki yaratan değişiklik ise diferansiyel ayarı. Viraj girişi, ortası ve çıkışı gibi üç farklı noktada aracın dengesi üzerinde ayar yapılabiliyor. Daha sıkı diferansiyel kullanılması viraj çıkışında daha iyi bir çekiş yakalamaya yardımcı olur fakat önden kayma sorununu da beraberinde getirir. Pilotlar daha dengeli bir araç elde etmek için bu ayarların her birinde değişiklikler yaparak doğru mekanik ayarı tutturmaya çalışıyor.

Kaynak: scarbsf1