Prime'a abone ol

Ücretsiz üye olun

  • Favori makalelerinize hızlı erişim sağlayın

  • Son dakika haberleri ve favori sürücülerle ilgili bildirimleri yönetin

  • Yorumlarınızla sesinizi duyurun

Motorsport prime

Premium içeriği keşfedin
Prime'a abone ol

EDİSYON

Türkİye
Özel Haber

Pirelli'nin "köpekçiği" F1 lastik gelişimine nasıl yardımcı oluyor?

Pirelli mühendisi Martin Wahl, her Formula 1 yarış hafta sonunda merak uyandıran 3 tekerlekli araç ile pistlerde yürüyerek çok fazla mesafe kat ediyor.

Pirelli grip tester

Pirelli grip tester

Adam Cooper

Çim biçme makinesi ile futbol sahalarında beyaz çizgi çizmeye yarayan aletin arasında bir şeye benzeyen bu alet, yol tutuş seviyesini test ediyor. Bu alet ile Pirelli, bir tur boyunca pistin her bir noktasındaki yol tutuşunun hangi seviyede olduğunu kayıt altına alıyor.

Şirket içerisinde "Doggy (köpekçik)" olarak adlandırılan bu alet ile yürüyüşe çıkmak gerekiyor. Bu icat bu sene Pirelli tarafından hazırlandı ve Pirelli'nin lastikleri geliştirme sürecinde modellemesine ve lastik seçimine yardımcı oluyor.

Yeni makine ilk olarak temmuz ayındaki Britanya GP öncesinde kullanıldı ve o hafta sonundan beri Pirelli, her pistte bu aleti kullanmaya devam etti.

Doggy'nin ustası olan Wahl, daha önce Williams F1 ve Jaguar Formula E takımlarında çalışmasının ardından geçen sene Pirelli'ye katıldı.

Pirelli'nin F1 Patronu Mario Isola, "Martin bunu Pirelli aktivitesinde kullanmak ve ekstra veri toplamak için önerdi. Bildiğiniz üzere her pistte, yarış hafta sonundan önceki Çarşamba günü asfalt sertliğini ölçüyoruz."

"Pistin farklı noktalarındaki asfaltı 3 boyutlu bir şekilde resimliyoruz. Buradaki fark, pistin her yerindeki gerçek yol tutuş seviyesini ölçmenin mümkün olması. Pistin sadece birkaç noktasını değil, sürekli olarak her yerini ölçüyoruz. Bu da bize pistin yol tutuş seviyesine dair bir fikir veriyor."

"Artık bu ölçümleri asfalt sertliği, araçların pist üstündeki yol tutuş seviyeleri, her bir etkinlik için seçtiğimiz farklı lastikler arasında bir ilişki olup olmadığı gibi şeylerle ilişkilendirmek için devamlı bir çalışma var." dedi.

Isola,  yeni bilgi akışının daha şimdiden çok değerli olduğunu kanıtladığını düşünüyor.

Isola, "F1'de daha ilk yılımızda asfalt sertliğini lazer ile ölçmeye başlamıştık. Yani pistlere dair 10-11 yıllık bir veritabanımız var."

"Aynı zamanda pistlerin eskime seviyesini anlamak için de faydalı oluyor çünkü pistleri her sene yeniden asfaltlama gibi bir durum olmasa da, bu parametrelerde, mikro ve makro sertlikte bir değişim, eskime olduğunu görüyorsunuz."

"Bu, pistin sene içerisinde ne kadar kullanıldığına, kıştan yaza o bölgedeki hava şartlarına, kullanılan asfaltın türüne bağlı oluyor ve bu konuda bize iyi bilgi sağlıyor. Ancak yine de tam olmuyor."

"Mesela, önemli bir şey yol tutuş testinden geliyor. Bu test bize bir virajdan diğerine, fren noktasından viraj çıkışına ve düzlüğe kadar yol tutuşunda olan farkı gösteriyor. Açık bir şekilde pist üstünde araçların sürüşünün etkisi oluyor."

"Bazen bazı virajlarda yol tutuş seviyesinin araçların düz geçmesinden ya da daha az zorlamasından daha düşük olduğunu ancak düzlükte yol tutuş seviyesinin daha yüksek olduğunu görüyoruz."

"Ancak düzlükte yol tutuşuna ihtiyacınız olmuyor çünkü düzlükte yol tutuşu konusunda bir sınır bulunmuyor. Bu yüzden bunu, gelecekte daha iyi korelasyon kurmak için kullanmak istiyoruz." dedi.

Pirelli Doggy, grip measurer at work

Pirelli Doggy, grip measurer at work

Photo by: Pirelli

Pirelli bu sistem sayesinde şimdiden, yarış hafta sonu ilerledikçe pistin gelişimi konusunda bazı dikkat çekici istatistikler çıkarmış.

Isola, "Size Katar'daki ilk F1 yarışı hakkında bazı örnekler vereyim. Martin, çarşamba günü yol tutuş seviyesini ölçmek için piste çıktı. Diğer pistlere kıyasla oldukça düşüktü. Ancak antrenmanların başlamasıyla gün içerisinde çok fazla gelişim gördük. Gerçek yol tutuş seviyesinin bizim ölçümümüzden çok daha yüksek olduğu yönünde bir hisse sahiptik."

"Bunun üzerine Martin, cuma gecesi yol tutuş ölçeri ile yeniden piste çıkmaya karar verdi. Yol tutuş seviyesinde %28 artış olduğunu gördük. Bu, iki seansta, F1 araçlarıyla sadece iki saat sürüş yapılmasının ardından devasa fark oluştuğu manasına geliyordu."

"Tüm bu bilgiler, pisti karakterize etmemiz açısından önemli. Sadece pist yapısının sertliği ya da asfalt sertliği değil, tüm her şey modellememiz için önemli çünkü modelimizde, yol tutuş seviyesi var. Bu yol tutuş seviyesini, pist üstünde yaptığımız ölçümle ilişkilendirmek istiyoruz." dedi.

Peki Doggy nasıl çalışıyor?

Doggy adı verilen bu alette ön tekerlek ve onun pist yüzeyi ile olan etkileşimi önemli.

Wahl, "Arka aks ile ön aks arasında %15'lik bir hata payı var. Bu açıdan, ön akstaki uzunlamasına gerinim ölçerden ne kadar güç olması gerektiğini biliyoruz. Ve sonra sahip olduğu direnç kuvvetine bağlı olarak, bize bundan bir yol tutuş seviyesi veriyor."

"Temel olarak konuşursak, zincir içerisindeki ön tekerlek arka tekerleklere göre %15 daha yavaş dönüyor. Yani sadece lastiklerden birisini döndüremezsiniz. Onlar zincir aracılığıyla içten birbirlerine bağlı."

"Aracı iterken hedef hıza ulaşmanız gerekiyor. Bir saniyede bir metreyi hedefliyoruz. Sene boyunca farklı pistlerde farklı hızlarda bunu yapmak yerine tüm sene tek hızda çalışmak daha iyidir."

"Bir ölçüm cihazımız var ve saniyede bir metreye ulaşmamız gerekiyor. Hafif bir boşluk bulunuyor. Onun iki tarafına yaklaşırsanız, sistem ötüyor ve size hızlanmanız ya da yavaşlamanız gerektiğini söylüyor." dedi.

Peki ön lastik neden bu kadar önemli?

Wahl, bu konuyu, "O, şu anda tedarikçiden gelen stok lastik. Bu lastikler kışın Kuzey Denizi'nde helikopter pistinde kullanılması ve soğukta çatlamayacak şekilde çalışması için tasarlandı."

"Bu açıdan çalışma aralığı oldukça dar çünkü sıcaklık açısından çok hassas değiller. Bu açıdan Katar'da pist sıcaklığının 35 derece olmasına göre Interlagos'a gittiğinizde, yağmur yağarken ya da soğukta oldukça iyi." şeklinde açıkladı.

Pirelli gelecekte bu stok lastiği iyi bilgiye sahip olduğu düzgün bir yarış lastiği ile değiştirmeyi umuyor. Ancak şu anda işi standart bir lastik yapıyor.

Isola, "Bu aracı kullanmadan önce bu konuyu konuştuk. Şu aşamada, tedarikçi (aleti hazırlayan firma) tarafından tasarlanan lastiği kullanmayı tercih ediyoruz. Bu araç, bu lastikle kalibre edilmiş durumda. Bu sayede farklı pistlerde kıyaslama yapabiliyoruz."

"Temel olarak iki seçim hakkımız vardı. Birisi bunu kullanmak, diğeri ise bizim orta lastiğimiz olan C3 lastiğinin küçük bir versiyonunu hazırlayıp onu kullanmak."

"Ancak bu durumda aleti hazırlayan tedarikçisinin referans noktasını kaybedecektik. Bu yüzden, şu an için referans lastiğini kullanmak, veri toplamak ve ardından onu kendi lastiklerimizle ilişkilendirmek istiyoruz. Ancak bu bir işlem sonrası faaliyet." dedi.

 

A Pirelli technician with a grip tester

A Pirelli technician with a grip tester

Photo by: Steven Tee / Motorsport Images

Belirgin sorunlardan birisi, yarış lastiklerinin çok yüksek sıcaklıkta çalışıyor olması. Isola, "Esas konulardan birisi bu. Bizim lastiklerimiz 80 derecenin üzerinde sıcaklıkta çalışıyor. Makineyi saniyede bir metreden fazla ilerleyecek şekilde zorlarsanız, 80 dereceyi koruyamazsınız!"

"Bu yüzden halihazırda test edilen bir şeyi kullanmak daha iyi. Ardından elde ettiğimiz verileri, kendi ürünlerimizle ilişkilendirme süreci başlıyor." dedi.

Pist üstünde alet ile yürürken Wahl'ın mümkün olduğu kadar yarış çizgisini takip etmesi büyük önem taşıyor.

Wahş, "Bu konuda dış lastiği baz alıyoruz. Çünkü bir aşıma olacaksa, muhtemelen o tarafta aşınma oluyor. Çizgi analizi için Youtube'dan pole turlarını izliyorum.  Bir gece önce bakıyorum, hafızama atıyorum ve piste çıktığımda o şekilde çalışıyorum."

"Katar biraz zordu çünkü F4 videolarını kullanıyorduk. Bu yüzden F4 araçlarının F1 araçlarına göre farklarını belirlemeliydik. Onlar bordürleri çok fazla kullanırken,  F1 araçları apeksi çok fazla kullanmıyorlar. Bu yüzden bazen bu tür, önceden tedbirler almanız gerekebiliyor." 

"Bordürlerde çok fazla şey yapamıyoruz. Bu yüzden o noktada mümkün olduğu kadar bordüre yakın olmaya çalışıyoruz çünkü tümseklerde tamamen işe yaramaz veriler elde etmiş oluruz. Referans noktasına mümkün olduğu kadar yakın olmaya çalışıyoruz." dedi.

Yol tutuşuna dair veriler, bir hafıza kartında saklanıyor ancak Wahl o verileri pistte turlarken anlık olarak da görebiliyor.

Wahl, "Ekranda bir grafik görebiliyorsunuz. Bu açıdan asfaltta bir değişiklik gördüğünüzde yol tutuş seviyesinde bir artış ya da azalma görebiliyorsunuz. Spa'da pistin büyük sellerde hasar gördüğü dönemde pistin farkı noktalarına kamyonlar çıkarıldı."

"Bu yüzden bir viraj biraz daha kirliydi. Orada yol tutuşunun düştüğünü görebiliyorduk. Katar'da kum ile benzer bir şey oldu. Pist üstünde, normalde olmaması gereken bir şey varsa yol tutuşunda düşüş olduğunu görebiliyorsunuz." dedi.

Wahl ve Doggy, bu seneki çalışmalarında bazı maceralar da yaşadılar.

Wahl, "Budapeşte'de Pazar gecesi sürüş yaptık. Budapeşte pisti erkenden kapatıldığı için, herkes pistten çıkmak istiyordu. Pistteyken kamyonlar beni geçiyordu ve yağmur geliyordu. Bu açıdan gerçekten ilginçti!"

"Ve Spa'da Çarşamba günü piste çıktığımda Eau Rouge'un yarısına geldiğimde La Source'dan Les Combes'e kadar olan bölümde film çekimi yapan bir eski F1 aracı vardı. Bu yüzden bırakmak zorunda kaldım ve birisi gelip beni aldı."

"Bir sonraki sefer piste çıktığımda, batarya bitti çünkü Budapeşte'nin ardından tam olarak şarj etmemiştim. 2. sektörün sonuna gelmiştim ya da 3. sektöre başlamıştım ki, alet durdu. Bu yüzden Spa'da biri yağmurda olmak üzere toplam 5 kez sürüş yaptım!" dedi.

Wahl, yağmurda ölçüm yapmanın ilginç bir çalışma olduğunu kabul etti: "Spa iyiydi çünkü yağmur çiseliyordu ve dumanda o kadar serin olduğu için pist çok fazla kurumuyordu."

"Bu yüzden tüm pist boyunca sürekli olarak veri toplamak ilginçti. Ardından kuru zemin için de piste çıktık. Bu sayede bir kıyaslama yapabildik ve bir turda, pistte su olmasıyla yol tutuşunda ne kadar fark olduğu konusunda modelleme departmanını bilgilendirmiş olduk." 

Doggy, özellikle yeni pistlere gidildiğinde F1 için faydalı olabilir. Cidde'deki çalışmalar çok geç tamamlandığı için bu aletle pistte erken bir çalışma yapılamadı ancak gelecek sene düzenlenecek olan Miami yarışı öncesinde pistin erkenden tamamlanması bekleniyor.

Isola, "Amacımız tam olarak bu. Suudi Arabistan için çok geç kaldık. Aynı zamanda COVID kısıtlamaları nedeniyle bu sene zordu. Ancak Miami iyi bir örnek olacak. Yerel organizatörlerle iletişim halindeyiz. Pistin tamamlandığını doğruladıklarında, lazer ve Doggy ile neler beklememiz gerektiğini görebilmek için çalışanlarımızı göndereceğiz. Belki ona göre lastik seçiminde bulunuruz." dedi.

Pirelli Doggy, grip measurer at work

Pirelli Doggy, grip measurer at work

Photo by: Pirelli

Isola, Wahl'ın yaptığı çalışmaların şimdiden fayda sağladığını, bunu merkezdeki verilerde görebildiklerini söyledi.

Isola, "Tüm ölçümlerimizi modelleme departmanına veriyoruz ve onlar, veriler üzerinde çalışıyorlar. Ölçümlerimiz ve hesaplardan beklediğimiz yol tutuş seviyesi arasında iyi bir korelasyon olduğuna inanıyorum."

"Faydalı olan şey, farklı koşulları anlayabilmek. Yarış çizgisinden bahsediyoruz. Mesela en temsili olan şey bu. Ancak bazı durumlarda, yol tutuşu olan bir yarış çizgisi varken yarış çizgisi dışında tozlu olduğu, daha az kullanıldığı için tamamen farklı yol tutuş seviyesi oluyor."

"Ancak yine de diğer uygulamalar için, pistin farklı bölümleri arasındaki farkı ya da gün sıcağında, gece, pist nemliyken ya da ıslakken ne tür farklılıklar olduğunu anlamak faydalı."

"Bu fark, performansı etkiliyor. Performans aynı zamanda lastiklere harcadığınız enerji seviyesi veya lastiklerin kayıp kaymadığı anlamına da gelir. Lastikler kayıyorsa, yüzeyi aşırı ısıtırsınız."

"Yani aşırı ısınma hakkında konuştuğumuzda, bunun bir kısmı pistin tutuş seviyesinden, tutuş seviyesini bilmekten ve deneyimlerden bildiğimiz pistteki koşullarla yol tutuş test cihazından alınan bir ölçümle telemetri verileriyle korelasyon kurmaya çalışmaktan kaynaklanıyor. Bu sayede daha az veriye göre daha komple bir görüntü çizebiliyoruz."

"İdeal olarak, bu ölçümü yarıştan önce ve yarıştan sonra yapmak harika olurdu. Çünkü böylece, pist evrimini de anlayabiliriz."

"Bu her zaman mümkün olmuyor çünkü art arda 3 yarış olduğunda, her şey aceleyle yapılıyor ve bir sonraki etkinlik için çalışmalara başlıyoruz. Ancak gelecekte aynı pistte yarıştan önce ve sonra bunu yapmak mümkün olursa, o zaman iyi bilgi toplamış oluruz." dedi.

Isola, bu testlerde Pirelli için daha büyük bir resim olduğunu belirtti: "Bu analize başladığımız için mutluyum çünkü motor sporlarını, açık bir laboratuvar olarak kullanıyoruz ve burada elde ettiğimiz bilgiyi, diğer amaçlar için kullanıyoruz."

"Milan'da yol lastiklerinin gelişimi için kullandığımız bir simülatör var. Ve kullandığımız modelde önemli olan bir unsur da yol tutuş seviyesidir. Bu açıkça lastik bileşimi, çalışma aralığı, birçok parametreye bağlıdır ancak aynı zamanda yoldaki asfaltta elde edilen yol tutuş seviyesi, pistteki asfalta kıyasla farklıdır."

"Pistten veri toplamaya başlıyoruz. Daha iyi bir düşünceye sahip olduğumuzda, farklı yol koşullarındaki yol tutuş seviyesi hakkında bir fikrimiz olabilir."

"Otobanlarda su birikintisinde kızaklama olmaması için bu tür özel asfalt kullanılıyor. Bu tür asfalt, diğer uygulamalardakine göre daha sert oluyor. Bir şehir merkezinde veya başka bir yerde sahip olduğunuz asfalta kıyasla bu asfaltın tutuş seviyesini anlamak ilginç olabilir. Yani bu, sadece pistte ne yaptığımızla ilgili değil."

Her şey uzun vadeli çalışma için. Bu arada Wahl, Çarşamba günü Doggy'i Cidde pistinde rutin çalışmasına çıkaracak ve bir kez daha pilotlar ve takım mühendisleri ona gülen suratlarla bakacaklar.

Wahl bu konu hakkında, "Çoğu zaman bana bunun ne olduğu soruluyor. Ben de onlara esprili bir şekilde pist mesafesini ölçtüğümü söylüyorum çünkü bu araç aynı zamanda onu da yapıyor!" dedi.

Motorsport topluluğunun bir parçası olun

Yorumlara katılın
Önceki haber Aston Martin'in araç gelişimi, "kısıtlamalar" nedeniyle durmuş
Sonraki haber Sauber'in başkanı Picci, istifa etmesinin nedenini açıkladı

Öne Çıkan Yorumlar

Henüz hiç yorum yapılmadı. İlk yorum yapan olmak ister misiniz?

Ücretsiz üye olun

  • Favori makalelerinize hızlı erişim sağlayın

  • Son dakika haberleri ve favori sürücülerle ilgili bildirimleri yönetin

  • Yorumlarınızla sesinizi duyurun

Motorsport prime

Premium içeriği keşfedin
Prime'a abone ol

EDİSYON

Türkİye