Formula 1'i tanıyalım: Viraj dönme

Dürüst konuşmak gerekirse pilotun yetenekleri düzlükten ziyade daha çok virajlarda ortaya çıkıyor. Usta pilotların virajlarda kazandıkları zaman, galibiyet ile mağlubiyet arasında fark yapan şeylerden olabilir.

En iyi viraj dönmenin temelinde, çekiş döngüsü yer alıyor. Yarış araçlarının lastiklerinin sunabileceği yol tutuşunun bir sınırı var. Frenleme ve hızlanma ile uzunlamasına yol tutuşu, virajlarda yanal yol tutuşu ya da kıvrımlı bölümlerde her ikisi şeklinde olabilir. Pilotlar farklı fren stillerine sahip olabilirler. Frenlemeleri, viraja giriş açıları ya da gaza basma süreleri kendi aralarında farklılıklar gösterebilir. Tüm bunları lastikleri mümkün olan en uzun süre, en iyi şekilde kullanmak için yaparlar. Çekiş döngüsünü en iyi şekilde kullanmak için, mümkün olan yol tutuşunu ayarlamaya çalışırlar. Bu kapsamda bir tur boyunca fren ve gaz kullanımı büyük yetenek gerektirir. 

Oversteer (arkadan kayma) ve understeer (önden kayma) viraj dönmeyi anlama açısından hayati önem taşır. Aracın hangi tarafının yol tutuşunu ilk olarak kaybettiğine bağlı olarak bu terimler kullanılır. Önden kaymada, kelimeden anlayacağınız üzere aracın ön tarafı yol tutuşunu ilk bırakan taraf olur ve  merkezkaç kuvveti devreye girdiği için araç dışarı doğru açılır. Arkadan kaymada ise ilk olarak arka taraf kendisini bırakır ve pilot ön tarafı kontrol ederek aracı kontrol altına almaya çalışır. Bir şekilde yol araçlarındaki el freni ile arkayı kaybedip toparlamaya benzer.

Önden kayma doğal olarak daha stabil olur. Aracın hızı yeteri kadar düştüğü zaman yol tutuşu tekrar geri gelir ve bu yüzden yol araçlarının hemen hemen çoğu bir miktar önden kaymaya meyilli olur. Ancak bu aynı zamanda aracı yavaşlatan bir şey. Bu yüzden Formula 1 şasi mühendisleri bunu engellemeye çalışırlar. Arkadan kayma ise tam tersi stabil olmaz. Pilot hızlı bir şekilde yeteneklerini kullanarak gaz ve direksiyon ile düzeltme yapmıyorsa, sonunda spin atılır. Ancak arkadan kaymaya meyilli şasiler, pilotun virajı dönmesinde yardımcı olur. Yol tutuşu konusunda arkadan kaydırarak dönme konuda yetenekli olan pilotlar, viraja önden kaymaya göre daha fazla hız taşıyabilir. Bu yüzden az ya da çok, F1 araçlarında arkadan kaymaya meyilli olma özelliği de bulunur.

Yarış aracı virajı 3 aşamada döner: Viraja giriş, apeks, çıkış. Viraja giriş adı üstünde, aracın viraja dönmeye başlayacağı noktadır. O esnada araçtaki ağırlık dağılımı değişir. Arka taraftaki yük öne doğru geçer ve bu esnada arkadan kayma devreye çıkabilir. Pilot o süreci, dönmeye yardımcı olması için kullanır.

Apeks noktası giriş ile çıkış arasında kalan nötr bölümdür. Virajların şeklinde göre apeks noktası değişebilir. Yani virajın erken bir bölümünde mi yoksa geç bir bölümünde mi olduğu pistin yapısına göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca pilotların sürüş ve viraj dönme şekillerine göre de apeks noktası değişebilir (Apekse geç giren pilotlar gaza erken basarak virajı daha düz hale getirir). 

Çıkış bölgesi ise artık pilotun hızlanmaya başladığı ve dönme işleminin bitmeye başladığı yerdir. Bu süreçte pilot çekiş esnasında olduğu için araç sınırdadır ve pilot aracı direksiyon hareketleriyle kontrol altında tutmaya çalışır. 

Kaynak: Sekizsilindir.com

Çekiş sürecini aracın downforce seviyesi (aerodinamik açıdan üstün araçlar, virajlarda rayda gidiyormuş gibi görünür), pist yüzeyindeki yol tutuş seviyesi (yağmur ve ıslak koşullarda yol tutuşu çok ciddi seviyede düşer) ve hatta yolun eğim açısındaki minik değişiklikler gibi birçok şey etkileyebilir. En başarılı pilotlar, viraj dönerken sınırları istikrarlı bir şekilde en iyi bulan ya da tahmin eden sürücülerdir. Bu sürücüler, en sık şekilde virajlarda sınırlarda sürerler.

©Formula1.com

39