Formula 1'i tanıyalım: Çarpışma testleri

1985'te FIA tavsiyesiyle başlayan kaza testleri İngiltere Bedfordshire'daki Cranfield Impact Centre'da gerçekleşiyor. Bu kapsamda dinamik (hareketli) çarpışma testleri, statik yük testleri ve takla testleri yapılır.

Dinamik çarpışma testleri ön, yan, arka ve ek olarak direksiyon tarafından uygulanır. Bu testlerde pilotun yaşam hücresi zarar görmemelidir. Test şasisinin ağırlığı, kaza kuklasıyla birlikte 780 kg olmak zorundadır. Önden kaza testi saniyede 15 mt hız (54 km/sa) ile gerçekleşir. Yan kaza testleri 10 m/sn (36 km/sa), arka kaza testleri ise 11 m/sn (39.6 km/sa) hızda gerçekleşirler.

Hızlar düşük görünüyor olabilir ancak aracın kaza anındaki istenmeyen momentumunu güvenli bir şekilde ne kadar emebildiğini görmek için kasıtlı olarak böyle seçiliyor. Maksimum yavaşlama, enerji emme ve bozulma net bir şekilde ölçülüyor. Örnek olarak söylememiz gerekirse, önden kaza testlerinde kuklanın göğsündeki yavaşlama, kazadan sonraki 3 milisaniye içinde 60G kuvveti aşamaz.

Direksiyondan yapılan testlerde, direksiyon milinin pilotun kaza esnasında kafasının direksiyona vurması halinde güvenli bir şekilde kırılması gerekiyor. Direksiyon mili zemine yerleştiriliyor ve ardından direksiyona saniyede 7 mt (25 km/sa) hızla 8 kg'lık nesne vuruluyor. Bu esnada tüm deformasyonun direksiyon mili içerisinde olması ve yavaşlamanın 3 milisaniye içerisinde 80 G'den fazla olmaması gerekiyor. Testten sonra direksiyonun hızlı çıkarılma fonksiyonunun çalışması gerekiyor.

5 dinamik teste ek olarak şasiye ön, yan ve arkadan 13 statik test uygulanıyor. Kurallarda belirtildiği üzere şasinin her kısmının yan baskıya dayanıklı olması gerekiyor.

Bu testler kapsamında tabanın yakıt deposunun altında kalan kısmına, burun bağlantılarının yan tarafına, şasinin bacak ve koltuk kısımlarının yanlarına yük uygulanıyor. İlgili kısımların belli seviyede deformasyonuna izin veriliyor ancak kaza yapılarının, yaşam hücresinin ya da vites kutusunun hasar almaması gerekiyor.

Aracın takla barı 3 doğrultuda test ediliyor. Yanal 5 ton, uzunlamasına 6 ton, dikey 9 ton. Bu testlerdeki deformasyon seviyesinin 50 mm'yi geçmemesi gerekiyor.

Bu testlerin asıl amacı F1 araçlarının güvenliğini sağlamak olsa da, yapılan testler yol araçlarının güvenliğinin arttırılmasında da yardımcı oluyor. FIA, Euro-NCAP yol araçları test programında aktif olarak rol alıyor.